دیدگاه ابن طاووس درباره هجو مخالفان

حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی طائب، استاد برجسته حوزه علمیه قم ظهر امروز در درس خارج فقه خبر و خبرگزاری که در محل این خبرگزاری با حضور طلاب و علما برگزار شد به بررسی حرمت هجو نسبت به مخالفان پرداخت و گفت: عده‌ای قائل بر حرمت هجو و عده‌ای دیگر مخالف حرمت هجو برای مخالفان شدند.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، وی ادامه داد: در تعریف مخالفان نیز آمده «مخالفان به کسانی گفته می‌شود که در ولایت اهل‌بیت(ع) اختلاف نظر داشته و قائل به امامت ائمه(ع) نیستند»، ولی باید بررسی کرد آیا ادله هجو شامل این افراد می‌شود یا خیر؟ یعنی مخالفان به صورت تخصصی از ادله حرمت هجو بیرون هستند یا خیر؟

هجو کافر ادله سنتی، کتابی و اجماعی دارد

استاد درس خارج حوزه علمیه قم تصریح کرد: نسبت به حرمت یا حلیت هجو مخالف روایات متعددی وارد شده است، البته باید توجه کرد که حرمت هجو در روایات بر روی مسلمان رفته یا اختصاصاً به مخالف بر‌می‌گردد، اگر بر روی مخالف رفته باشد هجو آن اشکال ندارد ولی اگر از میان مسلمانان تخصیص خورده باشد، هجو مخالف حرام است.

حجت‌الاسلام والمسلمین طائب با اشاره به کثرت ابتلا و حساسیت هجو نسبت به مخالفان در دوران کنونی، خاطرنشان کرد: تردیدی نیست که کافر از حرمت هجو در ادله کتاب، سنت و اجماع بیرون است، البته در دلیل عقل به این سادگی تخصیص نمی‌خورد.

وی افزود: برخی از افراد مخالفان را ملحق به کافر می‌دانند، شاید نخستین کسی که این ادعا را کرده سید ابن طاووس باشد، ابن طاووس در تعریف مخالف می‌گوید «هر فردی که معتقدات امامیه را قبول نداشته و با امامیه به سبب امامی بودن مخالف است و کینه آن‌ها را در دل دارد».

استاد درس خارج حوزه علمیه قم تأکید کرد: البته در مقابل مخالف مستضعف وجود دارد که ابن طاووس در تعریف آن می‌گوید «مستضعف کسی است که نمی‌فهمد شیعه و سنی چیست، از دین چیزی ندانسته و با شیعه دشمن نیست، ولی شناختی که امامیه نسبت به دین دارد او ندارد، بلکه به سخن دیگران توجه دارد و با کسی به سبب دینش کینه ندارد».

ناصبی ملحق به کافر است و ذبیحه او میته به شمار می‌آید

وی تصریح کرد: ابن طاووس می‌گوید «بر اساس روایت ناصبی ملحق به کفر است،‌ از این‌رو نجس است»، برای ادعای نخست خود مبنی بر این‌که ناصبی کافر است از مرحوم شیخ طوسی روایتی را نقل می‌کند، مرحوم شیخ در باب ذبیحه درباره شرایط ذابح می‌گوید «ذبیح ناصب را نمی‌شود خورد»،‌ روایت دیگری نیز می‌آورد که «ذبیحه ناصبی حلال نیست و میته محسوب می‌شود».

استاد برجسته حوزه علمیه قم با اشاره به روایت وارد شده مبنی بر خوردن گوشت ذبیحه ناصبی، خاطرنشان کرد: در روایت دیگر آمده فردی می‌گوید از امام(ع) درباره ذبیحه مسیحی، یهودی و ناصبی پرسیدم، امام(ع) با صدای بلند فرمودند «برو تا روز موعود بخور»، البته روایت دیگر نیز وارد شده که می‌توان ذبیحه ناصبی را خورد.

وی یادآور شد: مرحوم سید ابن طاووس برای اثبات مدعی خود مبنی بر حرمت خوردن ذبیحه میته ناصبی می‌گوید روایت وارد شده در باب حلیت خوردن ذبیحه ناصبی از روی تقیه و در مورد ضرورت است، چرا که ما دارای روایت وجه الجمع هستیم، زکریا بن آدم در صحیحه خود آورده «از ذبیحه هر مخالفی نخورید الا در وقت ضرورت».

حجت‌الاسلام والمسلمین طائب در ادامه سخنان خود با بیان این‌که روایت وارده شده در باب ذبیحه به سه دسته مبنی بر عدم خوردن ذبیحه ناصبی، حلیت خوردن ذبیحه مرجئه، حربی و وجه الجمع تقسیم می‌شود، بیان داشت: ابن طاووس می‌گوید «نظر شیخ طوسی این است که تمام مخالفان ناصبی به شمار می‌آیند، ناصبی نیز کافر به شمار می‌آید».

دیدگاه ابن طاووس درباره هجو مخالف

وی ادامه داد: ابن طاووس می‌گوید «دلیل بر این‌که ناصبی کافر به شمار می‌آید این است که ما به طور کلی در ابواب مختلف فقهی داریم که بحث مخالف و ناصبی مطرح می‌شود، برای مثال در باب طهارت مطرح می‌شود آیا مخالف پاک است یا نجس؟، در آن جا تحت عنوان صور المخالف مطرح شده است و گفته شده ناصبی نجس است».

استاد برجسته حوزه علمیه قم با اشاره به ابواب وضو،‌ نماز جماعت، نماز میت، زکات، حج نیابتی، قربانی حج، قضا و شهادات و نکاح که بحث مخالف بیان شده است، اظهار داشت: در تمام ابواب ناصبی جز احکام قطعی است، یعنی انجام این کارها درباره ناصبی ممنوع است، ولی در غیر ناصبی اختلاف وجود دارد، از این‌رو معلوم می‌شود در ذهن رباع میان ناصبی و مخالف فرق بوده است.

وی تأکید کرد: سید ابن طاووس در تعریف ناصبی دایره را به قدری تنگ می‌گیرد که تحت عنوان غیر ناصبی در زمین چیزی باقی نمی‌ماند، ابن طاووس می‌گوید «ناصبی فردی است که یا دشمنی با اهل‌بیت(ع) و شیعه دارد و یا عرف متشرعه دارد، اگر عداوت با ائمه(ع) و شیعه دارد کمتر از مشرک و یهود نیست».

استاد درس خارج حوزه علمیه قم افزود: ابن طاووس در این‌جا می‌خواهد بگوید هر چند یهود، نصارا و مشرک با ما جنگ دارند ولی هیچ‌گاه به آن‌ها ناصبی گفته نمی‌شود، پس منظور از ناصبی در شریعت مخالف است و وقتی ناصبی گفت می‌شود منظور کل مخالف است.

هجو و غیبت مخالف نیاز به دلیل خاص دارد

حجت‌الاسلام والمسلمین طائب با اشاره به دلایل ابن طاووس درباره ناصبی بودن مخالف گفت: ابن طاووس می‌گوید کفار سه دسته اصلی، مرتد و ملی هستند، کافر اصلی کسی که مسلمان نشده که ممکن است به صورت حربی یا ذمی باشد، کافر مرتد نیز کسی است که مسلمان بوده ولی مرتد شده است، مصداق کافر ملی نیز کسی است که با مسلمانان اهل حق که شیعیان هستند مخالفت کند، از این‌رو مخالفان کفار ملی هستند، که از ادله هجو استثنا می‌شوند.

وی تصریح کرد: در پاسخ به ابن طاووس باید گفت که تقسیم بندی شما در فقه نیست، در فقه کافر به اصلی و مرتد تقسیم می‌شود، کافر اصلی کسی که از پدر و مادر کافر به دنیا آمده باشد، کافر مرتد نیز کسی که مسلمان باشد سپس به کفر رجوع کند و کافر مرتد به دو نوع ملی و فطری تقسیم می‌شود، کافر فطری کسی که فطرتاً مسلمان به دنیا بیاید سپس کافر شود، کافر ملی یعنی از پدر و مادر کافر به دنیا آمده که مسلمان می‌شود ولی دوباره به کفر رجوع می‌کند.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم با بیان این‌که در روایت میان ناصبی و مخالف فرق گذاشته شده است، بیان داشت: ناصبی فردی است که عداوت اهل‌بیت(ع) و شیعیان را دارد، کسی که این‌ها را نداشته باشد غیر ناصبی است، از این‌رو هجو و غیبت این گروه دلیل خاص می‌خواهد، البته در هجو ناصبی مشکلی نیست.