زمانی که تشیع مذهب رسمی ایران نبود، نام علی(ع) در بناها نقش بسته بود

در آستانه عید غدیرخم،‌ کتاب «نام علی (ع) در معماری اسلامی ایران با روش خط بنایی» توسط پژوهشگاه فرهنگ،‌ هنر و ارتباطات و نشر آرما منتشر شد.

طرح پژوهشی جلوه‌هایی از یاد نام امام علی(ع) در معماری ایرانی با همکاری نشر آرما در قالب کتاب و با عنوان «نام علی (ع) در معماری اسلامی ایران با روش خط بنایی» منتشر شد.

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، در این کتاب با تمرکز بر نام مقدس علی (ع) نشان داده می‌شود که چگونه پدیدآورندگان آن با «جوهر» خاص معماری یا همان مواد و مصالح، ده‌ها شکل متنوع از این نام سه حرفی را به وجود آورده‌اند.

غلامحسین معماریان محقق و مؤلف این کتاب در پیش‌گفتار کتاب نوشته است: «وجود این نام بر بدنه‌ها، پوشش‌ها، مقرنس‌ها و … به معنای باوری است که مردم این سرزمین بزرگ به این ابرمرد تاریخ داشته‌اند و دارند. حتی در زمانی که مذهب رسمی ایران تشیع نبود، این نام مقدس بناهای مختلف آن دوران را می‌آراست.» مؤلف همچنین در توضیح خط بنایی نوشته است:

« خط بنایی، همانگونه که از نامش پیداست یک نوع خط است که با نام پدیدآورنده‌هایش یعنی «بنا» یا معمار پیوند می‌خورد. آثار به‌جامانده از این نوع خط از دوران سلجوقی وجود دارند، اما با توجه به سادگی نگارش این خط ممکن است به دوره‌های پیش از این تعلق داشته باشد. این خط شباهت زیادی با خط کوفی دارد. خط بنایی با انواع مواد ساختمانی قابل اجراست؛ به سخنی دیگر مرکب آن آجر، کاشی، گچ، رنگ، سنگ، سفال، چوب و یا ترکیبی از آنهاست.»

در این تحقیق از روش جزء به کل بهره گرفته شده است. در ابتدا، به روش نگارش حروف سه‌گانه نام علی(ع)  «ع»، «ل»، «ی» پرداخته شده است. سپس روش نگارش نام علی(ع) دیده می شود. روش نگارش بر مبنای حرکت حروف تنظیم شده است. پس از آن انواع ترکیب این نام مقدس نشان داده شده است. در ابتدا روش‌هایی چون آینه‌ای افقی، آینه‌ای عمودی و آینه‌ای و محوری معرفی شده‌اند. سپس تکرار این نام بر مبنای مرکزیت قراردادن یکی از حروف آمده است.

محقق و مؤلف این اثر اگرچه بناهای زیادی را دیده و تحقیقات گسترده‌ای در موضوع تحقیق انجام داده است، اما در پیشگفتار اثر تصریح می‌کند: « آنچه که در این کتاب دیده می‌شود به معنای ثبت و معرفی همه نقوش با مضمون نام علی (ع) در ایران نیست. با سفر به خراسان بزرگ و شهرهای سمرقند و بخارا و شهرهای افغانستان مانند هرات می توان ده‌ها طرح را به این کتاب افزود.»

وی ابراز امیدواری کرده است با سفر به این پاره‌های تن ایران بزرگ فرهنگی در آینده، گنجینه نام‌های مقدس را پربارتر کند و حداقل دین خود را به این ابر مرد تاریخ ادا کرده باشد.

کتاب «نام علی (ع) در معماری اسلامی ایران با روش خط بنایی» به عنوان طرحی پژوهشی در پژوهشکده هنرهای سنتی اسلامی پژوهشگاه فرهنگ، ‌هنر و ارتباطات تعریف و توسط غلامحسین معماریان،‌ انجام شده است. در اجرای این طرح پژوهشی بیش از ۵۵ نفر با محقق اصلی، همکاری داشته‌اند.