جواز و عدم جواز انتشار خبر حاوی معصیت مسلمان

حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی طائب، در نهمین جلسه درس خارج فقه خبر که پیش از ظهر امروز در سالن اجتماعات خبرگزاری رسا برگزار شد، به بررسی جواز یا عدم جواز انتشار خبر حاوی معصیت مسلمانی که به آن معصیت تظاهر می‌کند پرداخت.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا،  وی در ابتدا و در بررسی خبر حاوی هجو، یادآور شد: هجو می‌تواند با عنوان‌هایی مانند غیبت، سبّ، فحش و تهمت همراه شود، اما اصل هجو حرام است، هر چند علما بر این حکم استثنا قائل شده بودند و همانطور که در جلسه گذشته نیز مطرح شد، نشر خبر حاوی سبّ دیگران حرام است.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم در ادامه با اشاره به آیه «وَلاَ تَسُبُّواْ الَّذِینَ یَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ فَیَسُبُّواْ» که بر عدم سبّ کافران تأکید دارد، گفت: اگر خبر حاوی سبّ معبود یک قومی هم باشد، انتشار آن حرام است.

 

دلایل حرام بودن انتشار خبر حاوی سبّ

 وی تصریح کرد: هر مخالفی در عقاید خودش ارزش‌هایی دارد که براساس این آیه باید از سبّ آنها خودداری کنیم؛ البته معنای این آیه اعم از آن چیزی است که برخی از آن به عنوان معبودها یاد کرده‌اند.

 حجت‌الاسلام والمسلمین طائب با بیان اینکه هر گروهی سلسله ارزش‌هایی دارند، اگرچه این ارزشها غیر الهی باشد، اما اینها را ارزش‌های الهی و دینی خود حساب می‌کنند، دلیل بر این تقریر را مفهوم آیه «کَذَلِکَ زَیَّنَّا لِکُلِّ أُمَّهٍ عَمَلَهُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّهِم مَّرْجِعُهُمْ فَیُنَبِّئُهُم بِمَا کَانُواْ یَعْمَلُونَ»، دانست.

 وی با اشاره به روایتی از امام صادق‌(ع) که در جلد هشتم کتاب روضه کافی به نقل از مرحوم کلینی آورده شده است، گفت: در بخشی از این روایت آمده است که دشمنان خدا را در جایی که آنها می‌شنوند شما چه می‌گویید سبّ نکنید، چراکه آنها شما و در حقیقت خدا را سبّ می‌کنند.

 این استاد حوزه و دانشگاه متذکر شد: دشمنان خدا لزوما کسانی نیستند که بت می‌پرستند، حتی شیعیانی که دست به تشکیل فرقه می‌زنند و عملکرد این فرقه‌ها ضد راه خدا است، از دشمنان خدا هستند و نباید سبّ شوند.

 وی با بیان اینکه حرام بودن سبّ دشمنان خدا با استدلال به آیه قرآن معلوم می‌شود ، اما هر کسی ولی خدا را هم سبّ کند دچار سبّ خدا شده است، سبّ امام علی‌(ع) را سبّ خدا عنوان و اظهار کرد: سبّ اولیای خدا هم سبّ خدا محسوب می‌شود.

وی با یادآوری این مطلب که مراد از آیه ۱۰۸ سوره مبارکه نساء تنها بت مشرکان نیست بلکه صاحبان ارزش در هر دین و مکتب است و در این عنوان سبّ علی الاطلاق حرام است، گفت: اگر مخالفان را به نظر مصداق دشمنان خدا هم بدانید، حق اهانت به لفظ فحش و امثال آن را ندارید.

حکم سبّ ظالم / آمریکا مصداق ظالم

 حجت‌الاسلام والمسلمین طائب افزود: مگر آن فردی که درباره آن حرف می‌زنیم فسادش بسیار معروف بوده و صاحب فرقه هم نشده باشد؛ مانند آیه «تَبَّتْ یَدَا أَبِی لَهَب» که اینکه ابوالهب صاحب مکتب نیست و برای کسی هم صاحب ارزش نیست که تنها برای ابوالهب بتش ارزش دارد.

 وی حکم سبّ ظالم را با سبّ کافر متفاوت دانست و با بیان اینکه شعار مرگ بر آمریکا از منظر ظالم بودن او مطرح می‌شود، گفت: شعار مرگ بر آمریکا زمانی جایز است که از آمریکا به عنوان شیطان بزرگ نام برده، رفتارهایش را تبیین کرده و بگوییم که آمریکا مصداق ظالم است.

 استاد درس خارج حوزه علمیه قم با تأکید بر اینکه لسان ما با مردم آمریکا لسان فحش و ناسزا نیست، بلکه لسان نصیحت است، تصریح کرد: اگر در جایی شعار مرگ بر آمریکا سبب شود که آنها هم بر نظام ما مرگ بفرستند، این شعار براساس آیه «وَلاَ تَسُبُّواْ الَّذِینَ یَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ…»، نباید گفته شود.

 وی در ادامه بررسی جواز یا عدم جواز انتشار خبر حاوی معصیت مسلمانی که به آن معصیت تظاهر می‌کند با این پیش‌فرض که آیا انتشار این خبر علی الاطلاق جایز است یا مقید و اگر مقید است به چه اموری مقید خواهد بود، پرداخت و گفت: حق گفتن معصیت پنهان را نداریم، اما اگر معصیت علنی شد گفتن آن اشکالی ندارد.

حرام بودن بیان معصیت پنهان از باب غیبت

 حجت‌الاسلام والمسلمین طائب اظهار کرد:‌ بیان معصیت پنهان از باب غیبت حرام می‌شود اما اگر کسی معصیت علنی انجام می‌دهد با استناد به فتوای آیت‌الله خوئی از روایت «الْغِیبَهُ أَنْ تَقُولَ فِی أَخِیکَ مَا سَتَرَهُ اللَّهُ عَلَیْهِ»، غیبت نیست که غیبت یعنی گفتن مطلبی از برادر دینی که خدا آن را پوشانده است.

 وی در تبیین معنای ستره الله، این سؤال را که معنای اگر کسی در پنهانی گناه انجام ‌دهد، خدا این گناه را پوشانده است، چیست را طرح کرد و افزود: در معنای ستره الله تسامح شده است؛ ستره الله باید به قرینه امر ظاهر معنا شود که یک سری امور را وقتی انسان انجام دهد اثر آن را مردم می‌بینند.

 این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه عجول بودن فرد در رفتارش ظاهر می‌شود، ابراز کرد: خداوند متعال می‌توانست کاری کند که اگر فردی گناهی کرد اثری در او ظاهر شود که همه به واسطه آن عمل متوجه شوند که این فرد چنین گناهی کرده است، اما خدای متعال این کار را نکرده است.

 وی گفت: وقتی فردی معصیتی انجام دهد خود معصیت در فرد اثر نمی‌گذارد و تا زمانی که جلوی چشم مردم انجام دهد کسی متوجه آن نمی‌شود؛ بنابراین أَنْ تَقُولَ فِی أَخِیکَ یعنی شما در برابر برادر مسلمانت چیزی بگویی که او نه خود آن را علنی کرده و نه خداوند متعال آن را علنی کرده‌ است.

جواز یا عدم جواز انتشار خبر معصیت مسلمان

 حجت‌الاسلام والمسلمین طائب با بیان اینکه ما ستره الله استتار است یا استتار علامت نداشتن معنا می‌شود، گفت: اگر اصل بر استتار باشد، وقتی فردی معصیتی را بیرون انجام داد و ستر را تمام کرد دیگر تمام است، اگر مراد هم ستر بالعلامه باشد یعنی خدای متعال علامتی در آن قرار نداده در این صورت اصل ستر مراد نیست بلکه ستر شایع مراد است.

 وی ابراز کرد: اگر فرد گناه می‌کرد و علامتی در او ظاهر می‌شد، هرکس نگاه می‌کرد می‌فهمید فرد گناه کرده، بنابراین گناه مکشوف می‌شد، اما خدا این کار را نکرده است که فرد وقتی گناه می‌کند هرکس ببیند بفهمد، پس هر گناهی که برای هر فردی مستور بود، حق گفتن آن را نداریم.

 این استاد حوزه علمیه قم حتی گفتن گناه فردی را که در یک مکانی صورت گرفته در مکانی دیگر حرام دانست و افزود: رفتن به مراکز فحشا از منظر رفتن به موضع تهمت حرام است، اما اگر فردی که در این مراکز شرکت کرده، محله زندگی‌اش را ترک کرده و به محله‌ای دیگر برود که آنجا کسی فعل او را ندیده است، نباید رفتن او به این مراکز گفته شود.

 وی با بیان اینکه اگر کسانی گناه فردی را دیدند و برای یکدیگر گفتند، این گفتن دیگر غیبت نیست، چراکه گناه دیگر ستر نیست بلکه کشف شده است، توضیح داد: مانند اینکه فردی دروغ بگوید و همه هم بدانند، اینجا اگر بگویند فرد دروغ می‌گوید، دیگر غیبت نیست که غیبت بیان امری است که برای عده‌ای مکشوف و برای عده‌ای دیگر مستور باشد.

دلایل حرام بودن توسعه حیطه اطلاع از معصیت

 حجت‌الاسلام والمسلمین طائب تصریح کرد: خبری حیطه اطلاع از معصیت را توسعه دهد، حرام می‌شود و صرف معصیتی که فرد در نقطه‌ای خاص تظاهر می‌کند سبب نمی‌شود که شما بتوانید خبر آن را در خبرگزاری انتشار دهید تا در نقاطی که این فرد در آنها متظاهر به فسق نیست، همه این فسق را بفهمند و هیچ فرقی هم بین فسق نیست.

 وی با بیان اینکه روایتی که آیت‌الله خوئی به آن استناد کرده‌اند تام نیست، بلکه مقید است، گفت: خبر معصیت متظاهر به را تنها در نقاطی می‌توانیم بگوییم که در آن نقاط نیز متظاهر به فسق است؛ بنابراین از خبر ما مزید اطلاع حاصل نمی‌شود و از خبری که مزید اطلاع حاصل نشود، آن خبر لغو است.

 استاد درس خارج حوزه علمیه قم تأکید کرد: اگر ستره الله براساس نظر مرحوم خوئی برای غیبت در معاصی استفاده شود، دیگر موردی نمی‌ماند، چراکه غیبت از گناه فردی که تنهایی معصیتی را انجام دهد، معنا ندارد و تظاهر زمانی صدق می‌کند که گناه برای یک نفر آشکار شود.

وی گفت: ستر نسبی است و وقتی نسبی شد برای شبکه‌های خبری سخت است که فسق علنی فردی را انتشار دهند و بگویند که خبر تنها در منطقه‌ای که فسق فرد علنی است نشر پیدا می‌کند و آنهایی که فسق فرد را می‌دانند می‌خوانند یا آنهایی هم که نمی‌دانند می‌خوانند که این حرام است.

 حجت‌الاسلام والمسلمین طائب در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به روایتی که مطرح می‌کند اگر کسی متجاهر به فسق شد نه احترام دارد و نه غیبت، این سخن را حاکم بر ادله‌ای دانست که غیبت، معصیت فرد را تحریم می‌کند و گفت: این روایت نیز از نظر سندی مخدوش است.

 وی با بیان اینکه در این ایام برخی می‌گویند اینکه شما ترک سبّ و اظهار برادری می‌کنید از خط ولایت بیرون می‌آیید و سیره علما چنین بوده است، اظهار کرد: روایت مطرح شده عامی بوده و از نظر سندی مخدوش است و قابل استناد نیست.

 

امکان یا عدم امکان تخصیص حرمت غیبت برای افراد

 استاد درس خارج حوزه علمیه قم گفت: اگر جاهرالفاسق به فسقه را قبول کردیم، احتمال می‌دهیم مقصود این روایت فلا حرمت له فی مکان تجاهر به فسقه باشد؛ بنابراین این روایت شامل حال فردی که در جایی تجاهر به فسق نمی‌کند، نمی‌شود.

  وی با اشاره به روایتی دیگر مبنی بر اینکه سه دسته هستند که احترام ندارند، کسی که بدعتی را از روی هوای نفس بین مردم پخش می‌کند، کسی که حکومت مسلمانان را در دست گرفته اما ظلم می‌کند و فاسقی که فسقش را اعلان می‌کند، سند این روایت را نیز ضعیف دانست.

 حجت‌الاسلام والمسلمین طائب گفت: اگر کسی پرده حیا را خودش کنار زد مانند اینکه زنی بی‌حجاب از منزل بیرون آمد، نمی‌تواند ادله حرمت غیبت را تخصیص بزند؛ این فرد شاید در جایی بی‌حجاب باشد اما در جای دیگر بی‌حجاب نیست، بنابراین نمی‌توان حرمت غیبت را برای او تخصیص زد.

 وی یادآور شد:‌ مستند سخن کسانی که قادر به تخصیص شده‌اند روایاتی بود که در مجامع روایی اهل سنت مطرح شده و هیچ‌کدام سند قابل قبولی ندارد؛ بنابراین وقتی مرحوم خوئی فتوا داده به اینکه می‌شود فسق علنی را گفت، این روایات را رد کرده به روایت اولی استناد می‌کند.

 استاد درس خارج حوزه علمیه قم در پایان نهمین جلسه درس خارج فقه خبر نتیجه گرفت که انتشار خبر از گناه علنی افراد در منطقه‌ای که علنی هست و دیگران می‌دانند، جایز است و انتشار خبر از معصیت فرد در مکانی که علنی نشده و دیگران نمی‌دانند، جایز نیست.