حضرت صاحب‌الزمان شاگرد بدون واسطه خدای متعال است

حضرت آیت‌الله عبدالله جوادی آملی پیش از ظهر شنبه در مسجد اعظم در درس خارج خود تفسیر سوره مبارکه فاطر را آغاز کرد و گفت: سوره مبارکه فاطر در مکه نازل شده است و مطالب محوری سوره‌های مکی اصول دین یعنی توحید، نبوت و معاد است و همچنین خطوط کلی اخلاق، حقوق و فقه است، در پنج سوره از سوره‌های قرآن کریم بعد از «بسم‌الله الرحمن الرحیم» سخن از حمد خداوند است و در هر کدام از این حمدها کیفیتی از کیفیت‌های آفرینش الهی مطرح است.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، وی با اشاره به آیه «الْحَمْدُ لِلَّهِ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَاعِلِ الْمَلَائِکَهِ رُسُلًا أُولِی أَجْنِحَهٍ مَّثْنَى وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ یَزِیدُ فِی الْخَلْقِ مَا یَشَاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» به معنای فاطر پرداخت و افزود: برخی خواستند فاطر را به معنای خالق یا به معنای بدیع و نوآور ترجمه کنند، اما این‌ها صحیح نیست، فطر یعنی شکافتن و فاطر یعنی شکافنده و حفار، کسی که نوآور است به او می‌گویند مبدع، از این رو برخی از بزرگان «فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ» را به آیه «کَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا» ربط داده‌اند، فتق یعنی گشودن و رتق یعنی بستن، فتق به معنای گشادن است.

مفسر برجسته قرآن کریم خاطرنشان کرد: پس آیه محل بحث یعنی خدای را سپاس که این مجموعه بسته را از هم جدا کرد و یکی را کره زمین و دیگری را خورشید کرد، خدای سبحان به همین معنا فاطر است، خداوند برای تدبیر فرشتگان را که مدبرات امر هستند آفرید «جَاعِلِ الْمَلَائِکَهِ رُسُلًا»، خداوند توصیف‌های بسیاری درباره فرشتگان کرد، مهم‌ترین وصفی خدا برای فرشتگان که مسؤول اماته و احیا و مسؤول بهشت و دوزخ مانند آن هستند، ذکر کرد همان طهارت و اطاعت است، آنان هرگز قبل از دستور خدای سبحان و بدون فرمان الهی حرکت نمی‌کنند که این نشانه عصمت آنان است، همین بیان نورانی در زیارت جامعه درباره اهل‌بیت(ع) آمده است.

وی با اشاره به این‌که وقتی درباره فرشتگان مأمور دوزخ تصریح به عصمت شد، فرشتگانی که از این مرتبه بالاتر هستند، یقینا عصمت دارند، گفت: البته درباره ملائکه‌الارض یعنی فرشتگانی که مسؤول آوردن قطرات باران و برف هستند، آنان به هر معنایی که تفسیر شده دلیلی بر عصمت آنان نیست، آنان ملائکه‌الارض هستند، آن چه که درباره ملائکه‌السماء است، یقینا عصمت دارند، اما درباره ملائکه‌الارض دلیلی بر عصمت نیست و راهی برای عصمت آنان نداریم، اما فرشتگانی که مسؤول وحی یا قبض ارواح هستند، باید عصمت داشته باشند.

نمی‌توان فرشته بودن و گناهکار بودن فطرس را ثابت کرد

حضرت آیت‌الله جوادی آملی خاطرنشان کرد: آنان که حاملان وحی هستند و در قلب پیامبر(ص) می‌آیند یقینا مجرد هستند، «وَبِالْحَقِّ أَنزَلْنَاهُ وَبِالْحَقِّ نَزَلَ » و «نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِینُ عَلَى قَلْبِکَ لِتَکُونَ مِنَ الْمُنذِرِینَ»، این دو آیه دلیلی بر تجرد فرشتگان است، یا در حدیث و روایت دیگری داریم که هنگامی که سوره مبارکه انعام نازل شد، هفتاد هزار فرشته این سوره را تا قلب مطهر نبوی بدرقه کردند و این معلوم می‌شود که مجرد هستند، چون گفته شده است که این فرشتگان در قلب پیامبر(ص) نشستند.

وی در پاسخ به سؤالی درباره فطرس که آیا فرشته است یا نه؟ بیان کرد: در زیارت سوم شعبان سیدالشهدا نام فطرس که یک اسم یونانی است، آمده است اما از ملک بودن او سخن به میان نیامده، اما از پناهنده شدن او سخن گفته شده است، اما این اصل پناهندگی دلیل بر آن نمی‌شود که گناه کرده است، اگر هم ثابت شود، می‌توان گفت که او از ملائکه‌الارض است، عده‌ای از فرشتگان زیر مجموعه حضرت جبرییل(ع) هستند که علوم را عطا می‌کنند، عده‌ای هم زیرمجموعه حضرت اسرافیل(ع) هستند که حیات می‌بخشند، و عده‌ای هم هستند که زیرمجموعه حضرت عزراییل(ع) هستند که قبض ارواح می‌کنند.

مؤلف کتاب مفاتیح‌الحیاه ادامه داد: کم هستند افرادی که هنگام مرگ حضرت عزراییل را زیارت کنند، بلکه در بیشتر موارد زیر مجموعه ایشان به قبض ارواح می‌پردازند و اولیا و انبیا را هم خود خداوند جانشان را می‌‌گیرد، رقم و عدد ملائکه‌الارض برای ما معلوم نیست، آن چه که در روایات و احادیث داریم، این‌که ملائکه‌السماء معصوم هستند.

اهل‌بیت حقایق نام‌های خداوند هستند

وی در ادامه با اشاره دوباره به معنای فاطر که یعنی فاتق است، گفت: این آیه مطابق با آیه ۳۰ سوره انبیا است، تدبیر عالم به وسیله فرشته‌ها هست، این سوره فاطر به نام سوره ملائکه هم مشهور است، فرشتگان مدبرات الهی هستند و شاگردان انسان کامل هستند که این مطلب در ادعیه هست و بسیاری از ادعیه تفسیر آیات قرآن است، دعاهایی همچون کمیل، سمات چه دعای ندبه تفسیر آیات قرآن کریم است.

حضرت آیت‌الله جوادی آملی خاطرنشان کرد: در دعای سمات آمده است خدایا تو را به آن اسم قسم می‌دهیم که آسمان را شکافتی یا زمین را شکافتی یا در جبل فاران فلان کار را کردی، پس خداوند جهان را با اسما الهی اداره می‌کند، و اسما الهی جهان را پرکرده است، «باسمائک التی ملأت ارکان کل شیء» این الفاظی که ما می‌گوییم  اسماءِ اسماءِ اسماء هستند، این الفاظ اسمائی هستند برای آن مفاهیم و آن مفاهیم اسمائی هستند برای آن حقایق و آن حقایق مظاهری دارند به نام انسان کامل که ائمه(ع) فرمودند «نحن الاسماء الحسنی».

وی تأکید کرد: با این لفظ مشکل حل نمی‌شود، آن حقایقی که این مفاهیم از آن حقایق کارساز هستند، آن‌ها اسم اعظم هستند و با آن‌ها مشکل حل می‌شود و کسانی که مظهر اسم اعظم هستند، کار با آنان حل می‌شود، «باسمائک التی ملأت ارکان کل شیء» این اسما حقایق خارجیه است، نه مفاهیمی ذهنیه، این اسماء را ذات اقدس اله یاد حضرت آدم که انسان کامل است، داد.

حضرت صاحب‌الزمان شاگرد بدون واسطه خدای متعال است

استاد درس خارج حوزه علمیه با بیان این‌که ماجرای حضرت آدم یک قضیه و ماجرا نبود که تمام شده باشد، ابراز کرد: این حقیقتی است که تنها شاگرد بلاواسطه ذات اقدس اله انسان کامل است و امروز هم شاگرد بلاواسطه ذات اقدس اله وجود مبارک حضرت ولی‌عصر(عج) است، خداوند حقایق عالم را به ایشان یاد می‌دهد و فرشتگان در حد انبا و نه تعلیم شاگردان انسان کامل هستند «قَالَ یَا آدَمُ أَنبِئْهُم بِأَسْمَآئِهِمْ »، این فرشتگان عالم را تدبیر می‌کنند و خداوند آنان را با قوا و وصف‌های گوناگون آنان را قرار داد تا بتوانند که جهان را اداره کنند.

وی با اشاره به «جَاعِلِ الْمَلَائِکَهِ رُسُلًا أُولِی أَجْنِحَهٍ مَّثْنَى وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ یَزِیدُ فِی الْخَلْقِ مَا یَشَاءُ» گفت: بال فرشتگان نظیر بال کبوتر و مرغان خانگی نیست، این بال نشان‌دهنده قوا و نیروهای آنان است، این فرشتگان دارای بال‌های هستند، برخی دارای دو بال، برخی دارای سه بال و برخی دارای چهار بال هستند و همان طور که پا برای برخی دوتا و برخی سه تا و برخی هزارپا هستند، برای بال فرشتگان هم همین است.

حضرت آیت‌الله جوادی آملی بیان کرد: فرشتگان را که داراى بالهاى دوگانه و سه‏گانه و چهارگانه‏اند پیام‏آورنده قرار داده است، برخی گفتند که پرندگان برای بالا رفتن بال پیدا کردند و فرشتگان برای فرود آمدن بال به دست آوردند، فرشتگان چون بر خلاف طبع اولیه حیات آنان است، برای آمدن به زمین نیاز به بال دارند، این یک مطلب ذوقی است و نیاز به دلیل دارد.

گمراهی و عذاب خداوند به معنای نبود هدایت و رحمت اوست

مفسر برجسته قرآن کریم در پاسخ به سؤالی مبنی بر کیفیت بال داشتن فرشتگان گفت: بال مثالی دارند و نه بال مادی، ما در محدوده طبیعت زندگی می‌کنیم، نباید هستی را در محدوده طبیعت قرار دهیم، بالاتر و قوی‌تر و بهتر از عالم طبیعت عالم مثال است و عالم عقل بالاتر و قوی‌تر از عالم مثال است، همه این‌ها موجود هستند، هر جایی که کلماتی نظیر آمدن و رفتن آمد، نباید زمینی معنا کنیم، به عنوان مثال نباید «وَجَاء رَبُّکَ وَالْمَلَکُ صَفًّا صَفًّا» را زمینی معنا کنیم.

حضرت آیت‌الله جوادی آملی تأکید کرد: این همه حرف‌هایی که بین ذات اقدس اله و انبیا رد و بدل شد، آهنگ و لفظ و صوت که نبود، اما حقیقت کلام بود، حقیقت قول بود، این «اقم الصلوه » را به حضرت موسی(ع) فرمود، اینجا نباید گفت که هوا و دهان و صوت می‌خواهد، هر جایی کلمه معنا خاص خودش را دارد، ما انواع بال همچون بال جبروتی، بال ملکوتی و مانند آن داریم.

وی با قرائت آیه «مَا یَفْتَحِ اللَّهُ لِلنَّاسِ مِن رَّحْمَهٍ فَلَا مُمْسِکَ لَهَا وَمَا یُمْسِکْ فَلَا مُرْسِلَ لَهُ مِن بَعْدِهِ وَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ» گفت: خداوند فرمود ما به هیچ کس عذاب و قهر و ضلالت نمی‌فرستیم، درست است که خداوند فرمود ما یک عده را عذاب و یک عده را هدایت می‌کنیم و یک عده را گمراه می‌کنیم، در ابتدا این گمراهی با فتح رحمت است، اما وقتی صلاح نبود و دیدیم که کسی استفاده نکرد، این در رحمت را باز نمی‌کنیم، خب همه برکات با فتح رحمت است، اما اگر کسی آن رحمت را هدر داد، این در رحمت را به سوی او باز نمی‌کنیم، خب وقتی لطف الهی به موجودی نرسید، قطعا دچار ضلالت و گمراهی می‌شود.