مشروعیت تمام قوای نظام اسلامی به ولی فقیه است/ تبیین مدل حکومتی ولایت فقیه

 آیت الله محمدتقی مصباح یزدی در همایش “جایگاه ولایت و دولت در نظام اسلامی” در تالار دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران اظهار داشت: کسی می تواند اقدام به اجرای احکام اسلامی کند که از سوی خدا به او اذن داده شده باشد و خداوند فقط به امام معصوم اجازه داده و امام معصوم نیز به کسی اجازه داده است که سه شرط علم، تقوا و شجاعت را بیشتر از سایرین داشته باشد و بهتر بتواند احکام را اجرا کند و این شرایط در کسی محقق می شود که اسم او را ولی فقیه می‌گذاریم؛ بنابر این مشروعیت تمام قوای نظام به ولی فقیه است که مشروعیت وی نیز از ناحیه امام معصوم و مشروعیت امام معصوم نیز از ناحیه خداست.

آیت الله مصباح یزدی در تبیین فلسفه وجود رهبر عنوان داشت: در نگاه برخی افراد، رهبر یک نماد ثابتی است که برای استواری کشور وجود دارد و نقش رهبر را در همین حد و او را همچون سلطان می دانند که برای قوام کشور وجود دارد.

وی با بیان این که در چنین نگاهی نقش رهبر نقشی تشریفاتی است و جا دارد در این زمینه با وجود بحث ها و گفت‌وگو های بسیار در طول تاریخ انقلاب، بحث های بیشتری بشود، اظهار داشت:  برخی دیگر فکر می کنند اسلام نظر خاصی برای حکومت ندارد و صرفاً احکام فردی و اجتماعی دارد و صرفا افرادی که در راس می‌آیند تلاش هایی می کنند تا این احکام پیاده شود ولی گمان نمی‌کنند که اسلام نظر و نظام خاص و مستقلی برای حکومت‌داری داشته باشد.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، آیت الله مصباح یزدی ادامه داد: حتی برخی از شخصیت‌های مهم که بعضا از خواص هم بوده‌اند و هم اکنون نیز مسئولیت‌هایی دارند، اوایل انقلاب در میتینگ ها عنوان می کردند که اسلام سیستم اقتصادی خاصی ندارد و احکام اقتصادی اسلام صرفا خمس و زکات است و در این زمینه باید برنامه ریزی‌های کلان اقتصادی را به دولت سپرد.

وی در تبیین طرح خود از نظام اسلامی بیان داشت: در این نظام، اولاً اسلام، نظام حکومتی دارد و دوم این که اساس این نظام در شریعت تبیین شده است و حکم قانونی و الهی آن در شریعت اسلام و توسط اهل بیت تبیین شده است و سوم این که این نظام حکومتی، یک مدل اصلی برای حکومت پیشنهاد می کند و در درجه اول سعی می کند آن مدل پیاده شود و از آن جا که خداوند می دانست انسان در برهه هایی از تاریخ زیر بار این مدل اصلی نمی رود، یک مدل درجه ۲ نیز ترسیم کرده است و چنان چه در این زمینه بیشتر تحقیق کنیم ممکن است به مدل های سوم و چهارم هم دست پیدا کنیم.

وی در تبیین ویژگی های این مدل افزود: مدل اسلام یک مدل بسته برای تمام زمان‌ها نیست و قابل انعطاف است و این انعطاف طولی است نه عرضی و به این معنا نیست که شکل های مختلفی در زمان های مختلفی باشد بلکه مدل‌های مختلف موجود است که در شرایط مختلف زمانی پیاده می‌شود.

آیت الله مصباح یزدی شخص معصوم را در راس هرم حکومت در این مدل دانست و عنوان کرد: مدل اول این است که در هر عصری شخص معصوم در راس هرم قرار داشته باشد که برادران اهل سنت فقط برای شخص پیامبر(ص) عصمت قائلند ولی شیعه معتقد به عصمت ۱۴ معصوم است.

وی در نقد این تفکر که چرا در این هرم همه معصوم نیستند، گفت: از آنجا که خداوند می دانست چنین امری محقق نمی شود و تنها عده معدودی به مقام عصمت می رسند، چنین چیزی را تشریع نکرده است.

این فیلسوف با بیان این که شخص معصوم خود قانون‌گذار نیست عنوان داشت: بنابر آیه «لاحکم الا لله» حکم  تنها برای خداست و در آیات دیگر قران نیز اشاره شده است که شخص معصوم حتی اگر میل این که به خود بگوید کاش این قانون این طور نبود در خود پیدا کند، خداوند ضمانت کرده است که حتی این را هم از بین می برد و در مدل حکومتی اسلام شخص راس هرم، قانونگذار نیست بلکه او کسی است که قانون را از خداوند می گیرد و به مردم اعلام می کند و وظیفه تبیین و تفسیر احکام الهی را دارند.

وی افزود: بنابر این تعریف، ما دو منبع شناخت قانون پیدا می کنیم یکی کلام خدا و دیگری تببین معصوم از قوانین الهی که ما طلبه ها از آن به کتاب و سنت تعبیر می کنیم.

آیت الله مصباح با بیان این که از همان آغاز خلقت جنایت رخ داده است و برادران بی واسطه حضرت آدم، برادرش را  به سبب حسد بردن می کشد و تاریخ اثبات کرده است که صرف دانستن احکام حلال و حرام دین خدا و اسلام پیاده نمی شود، اظهار داشت: بنابر این لازم است احکام دین خدا ضمانت اجرایی داشته باشد و بنابر این مقام دوم به معصوم داده می شود و آن مجری بودن قوانین و تشکیل حکومت است.

وی ادامه داد: از آن جا که امام معصوم نمی تواند در همه شهر های تحت حکومت خود، حضور داشته باشد بنابراین با توجه به کمی تعداد معصومین در میان انسان ها باید در این شهرها، کسی به نمایندگی از معصوم حضور داشته باشد که بسیار شبیه معصوم باشد.

این فیلسوف با اشاره به این که در تعیین شخص در راس هرم، ملت و دولت مطرح نیست، عنوان داشت: اینها از ارکان حکومت در یونان باستان بوده و امروز در جوامع مختلف دوباره احیا شده است و در مدل حکومت اسلامی، حکومت در درجه  اول به دست معصوم و در درجه دوم به دست بهترین هایی است که معصوم انتخاب کرده است.

وی با اشاره به این که این نظام هیچ گاه برپا نشد و پس از رحلت پیامبر مبنای دموکراسی از روز رحلت ایشان بنیان گذاشته شد و معیار نصب حاکم الهی نبود و معیار آن انتخاب مردم شد، گفت: بر این اساس که معصوم در راس حکومت قرار نگرفت و بر اساس تجربیاتی که در طول حیات معصومین رخ داد و مردم هم در عمل دیدند که این مردم زیر بار این مدل نرفتند، دسترسی مردم به ایشان محدود و مدل دوم حکومت اسلامی تشریع شد که این مدل دوم این است که مردم در جایی که دسترسی به معصوم ندارند به شخص ماذون از معصوم رجوع کنند.

این استاد برجسته حوزه با تصریح بر این که وقتی مردم زیر بار حکومت و ولایت امام معصوم نرفتند، از کسانی که جانشینان او هستند هم تبعیت نخواهند کرد، اظهار داشت: در اینجا یک قاعده کلی به عنوان اصل کلی در هر شرایطی که کسی رهبر مردم است برقرار می شود و آن این است که وی ارتباطش را با مردم طوری برقرار کند که بتواند بهترین منافع و مصالح را برای اسلام تامین کند.

آیت الله مصباح یزدی در تشریح مدل سوم نظام رهبری در اسلام بیان داشت: در شرایطی که حاکم جباری به قدرت رسیده است، یک حکومت زیر زمینی به وجود می آید که مردم در خفا با امام معصوم ارتباط دارند و در میان خودشان احکام اسلامی را پیاده می کنند به طوری که در مسائل داخلی خودشان که تضادی با حکومت ندارد احکام اسلام را پیاده می کنند و آن جایی که احکام با حکومت جاری تضاد دارد و با اجرای علنی آنها، اصل اسلام به خطر می افتد، مخصوصاً وقتی این اختلاف ها با دشمنان خارجی اسلام و مسلمین مواجه می شود تقیه می کنند.

وی پس از اشاره به مواردی از تقیه ائمه معصومین در برابر حکومت های جبار زمانشان در تبیین حکمت این تقیه ها عنوان داشت: ائمه معصوم ما روزگاری تا به این حد تقیه داشتند تا روزگاری برسد که اسلام به من و شما در چنین عصری برسد که به برکت خون شهدا خیلی آسان و در دسترس می توانیم به معارف اسلامی دست پیدا کنیم.

آیت الله مصباح یزدی افزود: همان طور که در مباحث فقهی باید از مرجع تقلید اگر چه معصوم نیست اطاعت کرد وظیفه ما در باره حکومت نیز همین است و وقتی مالک اشتر از سوی امیرالمومنین انتخاب می شود به این معنی نیست که وی معصوم است ولی با این که او معصوم نیست ما وظیفه داریم از او اطاعت کنیم و ما نمی توانیم چون فردی در هر هزار مورد یک اشتباه می کند اطاعت از او را ترک کنیم زیرا در این صورت اشتباهات خیلی بیشتری خواهیم داشت و در دامن شیطان خواهیم افتاد.

این استاد برجسته حوزه با بیان این که وقتی دسترسی به امام معصوم نداریم راهی بهتر از این نداریم که به کسی است که در علم و مدیریت و تقوا اشبه به معصوم است، مراجعه کنیم، افزود: در زمان رژیم پهلوی نیز داشتیم که افرادی از مراجع اجازه می گرفتند تا در بدنه دولت پهلوی در وزارت آموزش و پرورش آن زمان مشغول به کار شوند تا جلوی تربیت منفی و غلط  بچه ها در مدارس را بگیرند و مشابه این در دستگاه هارون الرشید هم داشتیم که از عده ای از یاران نزدیک امام معصوم برای حضور در دستگاه هارون الرشید از ایشان اجازه می گرفتند.

وی ادامه داد: مدل حکومت اسلامی طوری است که تا حدی که میسر است احکام اسلام پیاده و احترام نماینده معصوم نیز حفظ شود و موافقت آیت الله کرکی با شاه صفوی و آیت الله کاشف الغطا با فتحعلی شاه قاجار آن هم با قرار دادن شرایطی برای این شاهان نیز در همین راستا بوده است که تا جایی که می شود اسلام پیاده و منافع و مصالح اسلام تامین شود با این که می دانستند این شاهان اسلام را به طور کامل رعایت نمی کنند.

علامه مصباح یزدی در ادامه در تبیین نقش مردم در تعین ولی فقیه بیان داشت: امام معصوم شخصی را با اوصافی مشخص کرده اند و هر فرد دیگری در عرض چنین شخصی که امام معصوم تعیین کرده است، ادعای حکومت کند در برابر امام عصر ایستاده است و کسی حق ندارد در خارج از چارچوب الهی عمل کند زیرا حق حکومت را خداوند به امام معصوم داده است و امام معصوم به کسی داده است که سه ویژگی مذکور را داشته باشد و دیگر مردم حقی در انتخاب و انتصاب رهبر ندارند و این حق امام معصوم است که ولی فقیه را نصب کند.

این فیلسوف با بیان این که امام خمینی (ره) نیز در تنفیذ احکام ریاست جمهوری می گفتند من بنابر اذنی که از خدا دارم شما را مادامی که به قانون الهی عمل می کنید نصب می کنم و همواره بر نصب اصرار داشتند نه تنفیذ، تصریح داشت: رییس جمهور منتخب مردم اگر از سوی ولی فقیه نصب و تنفیذ نشود، طاغوت است و اطاعت از او حرام است زیرا هیچ انسانی حق حکومت بر انسان دیگری ندارد و حکومت بر مردم تنها از آن خداست.