منظور از حدیث «ذکرُ علیٍّ عبادَهٌ» چیست؟

قبل از هر مطلبی لازم است اشاره شود که حدیث مورد سؤال در کتاب ارزشمند (فضایل الخمسه من الصحّاح الستّه) از چندین منبع مهم برادران اهل سنّت با سندهای متعددی از پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ نقل شده از جمله آورده است که عایشه از حضرت نقل کرده که فرمود: «خیر اخوتی علیٌّ و ذکر علیٍّ عبادهٌ»[۱] یعنی بهترین برادران من علی ـ علیه السّلام ـ است و یاد علی عبادت است.
امّا درباره معنا و مفهوم این حدیث شریف باید گفت:
اولاً: تعبیر (عبادت) در این حدیث به مفهوم پرستش نیست، زیرا پرستش مخصوص خدای سبحان است و هیچ موجودی غیر از خداوند سزاوار پرستش نیست، به خصوص آن که واژه عبادت به معنای (نهایت تعظیم) و (پیروی) نیز آمده و عبادت کار به شخص متدین نیز گفته می‌شود.[۲] بنابراین معنای حدیث چنین خواهد بود که یاد علی به هر نحوی باشد، تعظیم او، و پیروی از او و علامت تدیّن انسان است.
ثانیاً، اگر در حدیث یاد شده فرمود: یاد علی ـ علیه السّلام ـ عبادت است. جلوه‌ها، مظاهر و مصادیق متعددی می‌توان برای آن یافت.
مثلاً آن گونه که در سؤال اشاره شده کسی به گونه‌‌ای به یاد علی ـ علیه السّلام ـ باشد که کارهای او را سرمشق خود قرار داده و بکوشد تا حد امکان همانند او عمل کند، این نیز می‌تواند جلوه‌ای از پیام آن حدیث شریف باشد، چنان که در نهج البلاغه فرمود: «آگاه باشید، برای هر پیروی پیشروی ـ امامی ـ است که باید از او تبعیت و پیروی کند، بدانید شما توانایی ندارید که کاملاً همانند من عمل کنید، لکن با اتصاف به تقوا و کوشش و پاکدامنی و درستکاری مرا یاری کنید.»[۳] بنابراین یکی از بارزترین جلوه‌های یاد علی ـ علیه السّلام ـ تلاش در جهت پیروی از او در گفتار و کردار است.
و هم چنین ذکر مناقب و بیان فضایل و کمالات وجودی آن حضرت به هر نحوی که باشد، مثلاً از طریق شعر گفتن، کتاب نوشتن، سخنرانی نمودن، کارهای هنری در جهت معرفی آن حضرت و بیان کلمات او و امثال آن می‌تواند از مصادیق یاد علی ـ علیه السّلام ـ و عمل به پیام آن حدیث شریف باشد.
۳٫ نکته دیگر آن است که چون علی ـ علیه السّلام ـ بعد از پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ کامل‌ترین انسان و مظهر حق، و تجسم عدالت، مروّت، انصاف، پارسایی، ایثار، شجاعت، پاکی، صفا، عصمت، تقوا، نورانیت بوده و دارای کمالات برتر انسانی و الهی مانند گذشت، جوان‌مردی، سخاوت، همت، شب زنده‌داری، غیرت، فداکاری، رحمت، رأفت، معرفت، حکمت، و هزاران وصف و کمال دیگر بوده است، لذا یاد و ذکر او ثواب و پاداش ارزشمندی اخروی داشته و در واقع یاد حق و ذکر کمالات برای الگوگیری و سرمشق زندگی قرار دادن است لذا در حدیث شریف از ذکر علی ـ علیه السّلام ـ به عبادت تعبیر شده است.

[۱] . الحسنی الفیروز آبادی، السید مرتضی، فضائل الخمسه من الصحاح السته، نشر مجمع جهانی اهل بیت، چ اول، سال ۱۴۲۲ ق، ج۲، ص۱۴۵٫
[۲] . لغت نامه دهخدا، نشر دانشگاه تهران، سال ۱۳۴۱ ش، ج۳۴، ص۳۱٫
[۳] . نهج البلاغه، نامه ۴۵٫

(منبع اندیشه قم)